Το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Οθωμανική Ιστορία», που διοργανώνεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε σύμπραξη με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, οργανώνει διάλεξη του κ. Ümit Fırat Açıkgöz, επίκουρου καθηγητή στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, με τίτλο «Contested Heritages: Byzantine and Ottoman Monuments in Early Republican Istanbul (1923-1949)». Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2025, στις 8.30 μ.μ., στην αίθουσα διαλέξεων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ, Νικηφόρου Φωκά 130, στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου.
Περίληψη
Η Κωνσταντινούπολη των πρώτων χρόνων της Δημοκρατίας της Τουρκίας ήταν μια ερειπωμένη πόλη. Πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει κατά τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαν καταστρέψει μεγάλες αστικές περιοχές. Αμέτρητα προβλήματα υποδομών βασάνιζαν τους κατοίκους της πόλης. Και, για πρώτη φορά από τον 4ο αιώνα μ.Χ., η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν πλέον αυτοκρατορική πρωτεύουσα, ενώ η οικονομία της ήταν μια σκιά εκείνου που ήταν πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αίσθηση παρακμής που διακατείχε την πόλη ερχόταν σε έντονη αντίθεση με τα πανταχού παρόντα ιστορικά μνημεία της, τα οποία ήταν ερειπωμένα ή χρειάζονταν επειγόντως αναστήλωση, αλλά εξακολουθούσαν να μαρτυρούν τις περασμένες εποχές ευημερίας της Κωνσταντινούπολης. Κατά τις πρώτες δεκαετίες της αβασίλευτης δημοκρατίας, οι συζητήσεις, οι διαπραγματεύσεις και οι αντιπαραθέσεις για το μέλλον των μνημείων της Κωνσταντινούπολης αποτελούσαν βασικό θέμα του τοπικού τύπου. Θα έπρεπε τα βυζαντινά μνημεία να θεωρηθούν μέρος της εθνικής κληρονομιάς; Ποια μνημεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από άποψη περιόδου, τυπολογίας και χορηγού, θα έπρεπε να διατηρηθούν; Δεδομένου ότι ήταν αναπόφευκτη η κατεδάφιση πολλών μνημείων για τη διεύρυνση των δημόσιων πλατειών και τη δημιουργία λεωφόρων, ποια μνημεία θα μπορούσαν να θυσιαστούν και ποια όχι; Σε μια εθνικιστική Δημοκρατία της Τουρκίας, ποια ήταν η θέση της ανάμνησης της ελληνικής, της αρμενικής και της εβραϊκής παρουσίας στην οποία οφειλόταν το όνομα εκατοντάδων δρόμων; Στη διάλεξή μου, θα αναλύσω τις συζητήσεις, τις διαπραγματεύσεις και τις πρακτικές που προκάλεσαν όλα αυτά τα ερωτήματα στην Κωνσταντινούπολη των πρώτων δεκαετιών της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Δείχνω ότι αυτές οι συζητήσεις περιλάμβαναν πολλαπλές και συχνά αντικρουόμενες αντιλήψεις για την κληρονομιά, την ταυτότητα και την ιστορία, κάτι που θέτει υπό αμφισβήτηση την τρέχουσα ακαδημαϊκή άποψη που τείνει να εξισώνει την πρώιμη ιστορία της Δημοκρατίας της Τουρκίας με τη σιδηρά πυγμή του τεχνογραφειοκρατικού μηχανισμού της Άγκυρας που επέβαλε τον εκ των άνω εκσυγχρονισμό χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο για συζήτηση και διαπραγμάτευση.