Ιστορία της Τέχνης

Συνοπτική ιστορία και περιγραφή

Η ανάπτυξη των σπουδών και της έρευνας στην Ιστορία της Τέχνης αποτέλεσε μια από τις επιστημονικές κατευθύνσεις στις οποίες έδωσε εξαρχής έμφαση το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ιστορία της Τέχνης άρχισε να λειτουργεί άτυπα από τον Σεπτέμβριο του 1992, με πρωτοβουλία του τότε καθηγητή ιστορίας της τέχνης και σήμερα ομότιμου καθηγητή Νίκου Χατζηνικολάου.  

Στη συνέχεια, με τις αποφάσεις της Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος της 16.12.1992 και 31.3.1993 και την υπουργική απόφαση Β7/58 (ΦΕΚ 87/Β΄/10.2.1994), οργανώθηκε και λειτούργησε ως το πρώτο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης σε ελληνικό ΑΕΙ.

Ο καθηγητής Ν. Χατζηνικολάου, διεύθυνε το Π.Μ.Σ., στο οποίο και δίδαξε ανελλιπώς,  μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 2005.

Από το 2005 μέχρι σήμερα το Π.Μ.Σ. διευθύνεται από τον καθηγητή ιστορίας της τέχνης Ευγένιο Δ. Ματθιόπουλο.

Το Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης λειτουργεί σήμερα επανιδρυμένο, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 4946/26-4-2018 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 1752/Β/17-5-2018) και τις διατάξεις του Ν. 3685/2008 (ΦΕΚ 148/τ. Α ́/16.07.2008), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Στο Π.Μ.Σ. διδάσκουν κάθε ακαδημαϊκό έτος τα μέλη ΔΕΠ του τμήματος: ο καθηγητής Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, ο αναπληρωτής καθηγητής Παναγιώτης Ιωάννου και η επίκουρη καθηγήτρια Τιτίνα Κορνέζου.

Στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης έχουν κατά καιρούς κληθεί να διδάξουν σεμινάρια ιστορίας της τέχνης οι καθηγητές Νίκη Λουϊζίδου (ΑΠΘ και ΑΣΚΤ), Σάββας Κονταράτος (ΑΣΚΤ), Δημήτρης Καλαμάρας (ΑΣΚΤ), και Ανδρέας Ιωαννίδης (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ΕΠΜΑΣ). Σεμινάρια έχει επίσης προσφέρει η ομότιμη σήμερα καθηγήτρια του Τμήματος  Όλγα Γκράτζιου.

Στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης έχουν κατά καιρούς προσκληθεί και δώσει διαλέξεις οι καθηγητές ιστορικοί της τέχνης και διευθυντές μουσείων: Ellen Spickernagel (Πανεπιστήμιο Bielefeld), Michel Baridon (Université de Dijon), Peter Rautman (Hochschule für Künste Bremen), Frank Zöllner (Universität Leipzig), Victor Stoichita (Universität Freiburg), Neil McWilliam (Norwich University και Duke University), Claire Constans (επιμελήτρια στο Château de Versailles), Miguel Ángel Ochoa Brun (Real Academia de la Historia de España, Madrid), Άννα Καφέτση (ΕΠΜΑΣ), Κατερίνα Κοσκινά (Συλλογή Ιδρύματος Ι.Φ. Κωστόπουλου), Χάρης Γιακουμής (ιστορικός της φωτογραφίας), Πέτρος Μαρτινίδης, (ΑΠΘ), Γιώργος Κατσάγγελος (ΑΠΘ), Νίκος Δασκαλοθανάσης (ΑΣΚΤ), Αγγελική Πολλάλη (Deree – The American College of Greece), Rosella Lauber (Università Ca’ Foscari di Venezia), Leticia de Frutos Sastre (Patrimonio Nacional, Madrid), Enrico Maria Dal Pozzolo (Università degli Studi di Verona).

Ιδιαίτερο βάρος έχει δοθεί τόσο από το Τμήμα και το Π.Μ.Σ., όσο και από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης στον διαρκή εμπλουτισμό της με βιβλία και περιοδικά που αφορούν στην Ιστορία της Τέχνης. Συστηματική επίσης υπήρξε η φροντίδα των διδασκόντων για την προσέλκυση δωρεών βιβλιοθηκών και αρχείων ιστορικών τέχνης με αποτέλεσμα σήμερα η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης να είναι μια από τις καλύτερες στην Ελλάδα σε αυτό το γνωστικό αντικείμενο. Μεταξύ άλλων στη Βιβλιοθήκη του φυλάσσονται οι βιβλιοθήκες και τα αρχεία των Παντελή Πρεβελάκη, Γιώργου Πετρή, Αλέξανδρου Ξύδη κ.ά., που συνιστούν σημαντική υποδομή για τις μελέτες και την έρευνα των μεταπτυχιακών φοιτητών.

Κανονισμός λειτουργίας – Οργάνωση Σπουδών

Η οργάνωση των σπουδών στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης αποσκοπεί στην προαγωγή της γνώσης και την ανάπτυξη της έρευνας μέσω της διαμόρφωσης ειδικών στο πεδίο της ιστορίας της ευρωπαϊκής και νεότερης ελληνικής τέχνης. Στο πλαίσιο αυτό παρέχονται συστηματικά εξειδικευμένες γνώσεις και σεμινάρια εξοικείωσης των φοιτητών με τις ερμηνευτικές μεθόδους και τις τεχνικές ανάλυσης των έργων τέχνης (ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, αρχιτεκτονικής, φωτογραφίας και εφαρμοσμένων τεχνών).

Ιδιαίτερη μέριμνα δίνεται στην καλλιέργεια της διεπιστημονικής προσέγγισης των προβλημάτων της Ιστορίας της Τέχνης (μέσω της μελέτης της ιστορίας της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας και της αισθητικής, της ιστορίας των ιδεολογιών, της κοινωνιολογίας και της κοινωνικής ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας, της πολιτικής και της οικονομικής ιστορίας), κατά τρόπο ώστε το καλλιτεχνικό φαινόμενο να διακρίνεται ως ένα από τα στοιχεία που συναπαρτίζουν την ιστορία του πολιτισμού.

Το πρόγραμμα αποσκοπεί με παραδείγματα μεγάλης ιστορικής εμβέλειας, να αναδείξει την πολυεδρικότητα τόσο των ίδιων των καλλιτεχνικών φαινομένων όσο και των μεθόδων προσέγγισής τους.

Για την οργάνωση και τη λειτουργία του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης αρμόδια είναι τα όργανα του Τμήματος και του Πανεπιστημίου, όπως αυτά προβλέπονται από τον Νόμο και τον Εσωτερικό Κανονισμό.

Για την οργάνωση και τη λειτουργία του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης αρμόδια όργανα είναι η Σύγκλητος Ειδικής Σύνθεσης (Σ.Ε.Σ.) του Πανεπιστημίου Κρήτης, η Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης (Γ.Σ.Ε.Σ.) του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, η Συντονιστική Επιτροπή (Σ.Ε.) του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης και ο/η Διευθυντής/ντρια του Π.Μ.Σ.

Για τη διευθέτηση κάθε οργανωτικού, διοικητικού, φοιτητικού, εκπαιδευτικού ή ακαδημαϊκού ζητήματος του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης, του οποίου η ρύθμιση δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία, ούτε από τις αποφάσεις των παραπάνω οργάνων και τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του Π.Μ.Σ., αρμόδια είναι η Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης απονέμει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης (Μ.Δ.Ε.) στην Ιστορία της Τέχνης.

Οι εισαγωγικές εξετάσεις στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης διενεργούνται τον Σεπτέμβριο ή/και τον Φεβρουάριο εκάστου ακαδημαϊκού έτους. Οι εξετάσεις προκηρύσσονται από τη Γραμματεία του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας με ανακοινώσεις στην ιστοσελίδα του τμήματος.

Ως υποψήφιοι/ες για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης γίνονται δεκτοί πτυχιούχοι ελληνικών ΑΕΙ, συγκεκριμένα: Τμημάτων Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλολογίας, Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας, Κοινωνιολογίας, Ανθρωπολογίας, Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των Ανωτάτων Σχολών Καλών Τεχνών και των Σχολών Αρχιτεκτονικής, των Σχολών Επιστημών Αγωγής, των Προγραμμάτων Σπουδών «Ελληνικός Πολιτισμός» και «Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, των Σχολών Συντήρησης Έργων Τέχνης, Φωτογραφίας, Γραφικών Τεχνών και Διακόσμησης των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Τ.Ε.Ι.), καθώς και πτυχιούχοι αντίστοιχων Τμημάτων και Σχολών ομοταγών ιδρυμάτων της αλλοδαπής, τα διπλώματα των οποίων έχουν αναγνωριστεί από το Διεπιστημονικό Οργανισμό Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.), σύμφωνα με το ν. 3328/2005 (ΦΕΚ 80/τ.Α ́/1.4.2005).

Οι εξετάσεις διενεργούνται από Εξεταστική Επιτροπή η οποία απαρτίζεται από μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας που διδάσκουν το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας της Τέχνης της Δύσης.

Η εξεταστική διαδικασία περιλαμβάνει συνέντευξη, προφορικές και γραπτές εξετάσεις. Ειδικότερα συνεκτιμώνται τα παρακάτω:

α. Βαθμός πτυχίου του/της υποψηφίου/ας.

β. Προφορική συνέντευξη του/της υποψηφίου/ας.

γ. Προφορική εξέταση του/της υποψηφίου/ας στην Ιστορία της Τέχνης.

δ. Γραπτή εξέταση του/της υποψηφίου/ας στην Ιστορία της Τέχνης.

ε. Γραπτή εξέταση του/της υποψηφίου/ας σε μια από τις βασικές ευρωπαϊκές γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά) της επιλογής του/της υποψηφίου/ας.

Οι υποψήφιοι εξετάζονται στην Ιστορία της ζωγραφικής της Δύσης από τις απαρχές της Αναγέννησης (14ος αιώνας) μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα.

Δεδομένου ότι οι υποψήφιοι προέρχονται από διάφορα Τμήματα και από διαφορετικά ακαδημαϊκά περιβάλλοντα πανεπιστημίων του εσωτερικού ή του εξωτερικού, και έχουν ήδη διδαχθεί ιστορία της τέχνης στο πλαίσιο των διαφορετικών προγραμμάτων των προπτυχιακών τους σπουδών δεν υποδεικνύεται συγκεκριμένη βιβλιογραφία.

Το Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης έχει διάρκεια τεσσάρων (4) εξαμήνων. Η φοίτηση μπορεί να παραταθεί με αποφάσεις της Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος, ανάλογα με τις δυνατότητες προσφοράς σεμιναρίων από τα μέλη Δ.Ε.Π. του Τμήματος που διδάσκουν στο Π.Μ.Σ. και τον ρυθμό προόδου του κάθε μεταπτυχιακού φοιτητή.

Για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Ιστορία της Τέχνης ο/η φοιτητής/τρια είναι υποχρεωμένος/η: 

α) Να συμμετάσχει επιτυχώς σε τέσσερα (4) τουλάχιστον ειδικά μεταπτυχιακά Σεμινάρια.

Τα Σεμινάρια οργανώνονται γύρω από πέντε κεντρικούς άξονες:

α. Τεχνοτροπίες της ευρωπαϊκής τέχνης.

β. Κριτική και θεωρία της τέχνης – αισθητικές θεωρίες και φιλοσοφία της τέχνης.

γ. Τέχνη – Κοινωνία – Πολιτισμός.

δ. Νεοελληνική τέχνη – πρόσληψη της ευρωπαϊκής τέχνης στην Ελλάδα.

ε. Επιτόπιες και πρακτικές ασκήσεις σε Μουσεία, Εκθέσεις, Βιβλιοθήκες και Αρχεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η διάρκεια διδασκαλίας κάθε μεταπτυχιακού Σεμιναρίου είναι τρεις (3) ώρες εβδομαδιαίως επί δεκατρείς (13) εβδομάδες.

Τα θέματα των προσφερόμενων Σεμιναρίων επιλέγονται από τους διδάσκοντες/ουσες.

Τα θέματα των Σεμιναριακών εργασιών επιλέγονται από τους Μεταπτυχιακούς φοιτητές/τριες με την καθοδήγηση του/της διδάσκοντα/ουσας.

Στη διάρκεια κάθε Σεμιναρίου όλοι οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/ριες που παρακολουθούν το Σεμινάριο οφείλουν να κάνουν προφορική παρουσίαση της εργασίας τους.

Η έκταση των γραπτών Σεμιναριακών εργασιών δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 10.000 λέξεις.

Στα Σεμιναριακά μαθήματα η επίδοση του φοιτητή/τριας κρίνεται συνολικά από την προφορική παρουσίαση, την ποιότητα της γραπτής Σεμιναριακής εργασίας του/της και την ενεργό συμμετοχή του/της στη διάρκεια των Σεμιναρίων και των πρακτικών ασκήσεων.

Κάθε Σεμιναριακή εργασία αντιστοιχεί σε 12 Πιστωτικές Μονάδες (ECTS).

Ο/Η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης οφείλει να συγκεντρώσει σαράντα οκτώ (48) Πιστωτικές Μονάδες (ECTS) από Σεμιναριακές εργασίες.

β) Να πραγματοποιήσει δυο (2) Ασκήσεις Αρχειακής και Βιβλιογραφικής Τεκμηρίωσης και Οργάνωσης Έκθεσης. Κάθε Άσκηση αντιστοιχεί σε έξι (6) πιστωτικές μονάδες (ECTS).

γ) Να πραγματοποιήσει Επιτόπια Πρακτική Άσκηση σε Μουσείο, Βιβλιοθήκη, Ερευνητικό Ινστιτούτο ή Αρχείο και γενικότερα σε συναφή με το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας της Τέχνης θεσμικό φορέα. Η διάρκεια της Επιτόπιας Πρακτικής Άσκησης δεν μπορεί να είναι μικρότερη των τεσσάρων (4) μηνών και μεγαλύτερη των (6) έξι μηνών. Η Πρακτική Άσκηση αντιστοιχεί σε δεκαπέντε (15) πιστωτικές μονάδες (ECTS).

δ) Να πραγματοποιήσει Αρχειακή-Βιβλιογραφική Έρευνα και να συντάξει μια (1) Ειδική Βιβλιογραφία. Η Αρχειακή-Βιβλιογραφική Έρευνα και η Ειδική Βιβλιογραφία αντιστοιχούν σε δεκαπέντε (15) πιστωτικές μονάδες (ECTS).

ε) Να συντάξει, να παραδώσει και να παρουσιάσει προφορικά δημοσίως μια Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, η οποία αντιστοιχεί σε τριάντα (30) πιστωτικές μονάδες (ECTS).

Οι Σεμιναριακές εργασίες και η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία γράφονται στην ελληνική γλώσσα, εκτός αν υπάρξει άλλη ειδική απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. για αλλοδαπούς φοιτητές.

Ο/Η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης οφείλει να εκπονήσει, να παραδώσει και να παρουσιάσει δημοσίως και ενώπιον Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής τελική Μεταπτυχιακή Διπλωματική  Εργασία.

Ο/Η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια μετά το επιτυχές πέρας των τεσσάρων (4) μεταπτυχιακών Σεμιναρίων, οφείλει να προσδιορίσει το θέμα της Μεταπτυχιακής Διπλωματικής του/της Εργασίας, σε συνεργασία με έναν/μία από τους διδάσκοντες/ουσες στο Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης, που αποδέχεται να επιβλέψει την εργασία του/της, και να υποβάλει σχετική αίτηση στη Γ.Σ.Ε.Σ., για την έγκριση του θέματός του/της και για τον ορισμό Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής της Μ.Δ.Ε.

Η έκταση της Μεταπτυχιακής Διπλωματικής Εργασίας προσδιορίζεται από τον/την εκάστοτε επιβλέποντα/ουσα καθηγητή/τρια, αλλά δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 35.000 λέξεις.

Μετά το πέρας της εκπόνησης της Μεταπτυχιακής Διπλωματικής εργασίας και τη διόρθωσή της από τον/την επιβλέπων/ουσα καθηγητή/τρια, ο/η φοιτητής/τρια την καταθέτει και στα άλλα δύο μέλη ΔΕΠ της Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής του/της και την παρουσιάζει προφορικά σε ειδική δημόσια συνεδρίασή της.

Το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης δίνει τη δυνατότητα στους κατόχους του να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών στην Ιστορία της Τέχνης σε ΑΕΙ της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Τους παρέχει επίσης τη δυνατότητα να διδάξουν ιστορία της τέχνης σε ΙΕΚ και Επαγγελματικές Σχολές.

Οι απόφοιτοι του Π.Μ.Σ. στην Ιστορία της Τέχνης μπορούν επίσης να επωφελούνται της προβλεπόμενης μοριοδότησης στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη σε υπηρεσίες του δημόσιου και ιδιαίτερα του ΥΠΠΟΑ, για θέσεις Ιστορικών της Τέχνης και Μουσειολόγων.

Έχουν επίσης δικαίωμα πρόσληψης ως ερευνητές και ως διοικητικά στελέχη, σε ερευνητικά-επιστημονικά ιδρύματα και κέντρα του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, που έχουν ως αντικείμενο την Ιστορία της Τέχνης και δικαίωμα συμμετοχής σε ερευνητικά προγράμματα στα πεδία της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, Ιστορίας της Τέχνης και της Μουσειολογίας.

Δικαίωμα πρόσληψης στη στελέχωση, διοίκηση και λειτουργία πολιτιστικών μονάδων και ιδιαίτερα σε εποπτευόμενους οργανισμούς και φορείς του ΥΠΠΟΑ (Μουσεία, Πινακοθήκες κ.ά.), του ΥΠΕΠΘ (Γενικά Αρχεία του Κράτους και τις περιφερειακές και τοπικές τους υπηρεσίες), καθώς επίσης και δυνατότητα σε ανάλογους φορείς του ιδιωτικού τομέα.

Δυνατότητα πρόσληψης σε άλλες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, τα αντικείμενα των οποίων σχετίζονται εμμέσως με το αντικείμενο της Ιστορίας της Τέχνης.

Δυνατότητα πρόσληψης σε υπηρεσίες Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ειδικότερα σε δομές και δράσεις που αφορούν στον πολιτισμό, στη διεύθυνση και στελέχωση Δημοτικών Πινακοθηκών, Μουσείων και πολιτιστικών φορέων των Δήμων, σε φορείς πολιτιστικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης σε γνωστικά αντικείμενα που απαιτούν μαθήματα ιστορίας της τέχνης.

Τέλος έχουν δικαίωμα να εγγραφούν στην Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (ΕΕΙΤ).